рдлрд░ीрджाрдмाрдж, 20 рдоाрд░्рдЪ, 2021: рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╢िрдХ्рд╖ाрд╡िрджों рдиे рдЖрдЬ рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдФрд░ ASSOCHAM рдЗंрдбिрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдпोрдЬिрдд рдПрдЬुрдХेрд╢рди рд▓ीрдбрд░्рд╕ рд╕рдоिрдЯ 2021 ‘The New-Age Global Skill Conundrum: Unlocking the next paradigm’ рдкे рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рд╕ाрдЭा рдХिрдпे |рд╢िрдЦрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдиे рджिрд▓्рд▓ी рдПрдирд╕ीрдЖрд░ рдХे рд╕्рдХूрд▓ों рдХे рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдпों, рдиीрддि рдиिрд░्рдоाрддाрдУं рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдеा рдк्рд░рдоुрдЦों рдХो рд░рдгрдиीрддिрдпों рдФрд░ рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдк्рд░рдеाрдУं рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдоंрдЪ рдкे рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХिрдпा, рддाрдХि рджुрдиिрдпा рдХे рд╢ीрд░्рд╖ 10 рдирд╡ाрдЪाрд░-рдиेрддृрдд्рд╡ рд╡ाрд▓े рджेрд╢ों рдоें рднाрд░рдд рдХे рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो рдЙрдд्рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे।рдЕрдкрдиे рдоुрдЦ्рдп рднाрд╖рдг рдоें, CBSE рдХे рд╕рдЪिрд╡, рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдд्рд░िрдкाрдаी рдиे рдХрд╣ा рдХी, "рдПрдирдИрдкी 2020 рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рдмाрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬрд╣ां рд╡े рди рдХेрд╡рд▓ рдиौрдХрд░ी рдкाрдиे рдкрд░ рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдРрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рднी рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬрд╣ां рдХрд░ुрдгा рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд▓ोрдХाрдЪाрд░ рд╣ो। рд╣рдо рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдХौрд╢рд▓ рдФрд░ рдпोрдЧ्рдпрддा рдХा рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд╣ां рд╣ै। рднाрд░рдд рдХो рдЙрд╕ рд▓ंрдмी рдЫрд▓ांрдЧ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै рдЬрд╣ां рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рдпुрд╡ा рдкीрдв़ी рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рд▓िрдП рдХौрд╢рд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдХो рдХौрд╢рд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг, рдФрд░ рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рд╣ै।"
рдбॉ. рдк्рд░рд╢ांрдд рднрд▓्рд▓ा, рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖, рдПрд╕ोрдЪैрдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░िрд╖рдж рдФрд░ рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖, рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдиे рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡ाрдЧрдд рднाрд╖рдг рдоें рдХрд╣ा рдХि "рд╕рддрдд рд╡िрдХाрд╕, рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╣рдоेрд╢ा рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рдбीрдПрдирдП рдХा рдПрдХ рд╣िрд╕्рд╕ा рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдм рд╣рдоें рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪुрдиौрддिрдпों рдХे рдХाрд░्рдпाрди्рд╡рдпрди рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдЬो рдХ्рд╖рдорддा-рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖рдг, рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЙрди्рдирдпрди, рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдФрд░ рдоूрд▓्рдпांрдХрди рд╣ैं। рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕рдоुрджाрдп рдкे рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдХ्рдпूंрдХि рд╡ो рдиीрд╡ рдзाрд░рдХ рд╣ैं рдЙрд╕ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЬिрд╕рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╣рдо рд╕рдм рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं | "
рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдХुрд▓рдкрддि рдбॉ рдЖрдИ рдХे рднрдЯ्рдЯ рдиे рд╢िрдХ्рд╖ाрд╡िрджो рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा рдФрд░ рдХрд╣ा рдХि рдЕрдм рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा 'рд╡рд░्рдЪुрдЕрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी' рдХे рдмाрд░े рдоें рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдм рдлोрдХрд╕ рд╕िрд░्рдл рдмुрдиिрдпाрджी рдХौрд╢рд▓ рд╕े рдПрдХ рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдмрджрд▓ рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो рд▓ाрдиे рдХी реЫिрдо्рдоेрджाрд░ी рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рд╣рдоाрд░े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдкрд░ рд╣ै|
рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ рдСрдл рд░िрд╕рд░्рдЪ рдПंрдб рд╕्рдЯрдбीрдЬ рдХे рдХुрд▓рдкрддि рдбॉ. рд╕ंрдЬрдп рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ рдиे NAAC рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд░ी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдкрдж्рдо рд╢्рд░ी рдбॉ рд╡ीрдПрд╕ рдЪौрд╣ाрди рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा। рдбॉ рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा рдЧрдпा рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХैрд╕े рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЕрдм рд╣рдо рд╕рднी рдХो рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдмрджрд▓ाрд╡ рд▓ाрдиे рдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд▓ेрдиी рдЪाрд╣िрдП | рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдд्рд░िрдкाрдаी рдХे рдХुрд╢рд▓ рдиेрддृрдд्рд╡ рдФрд░ рд╢ाрдирджाрд░ рд╡िрдЪाрд░рд╢ीрд▓рддा рдХो рднी рдЦूрдм рд╕рд░ाрд╣ा |
рдкрдж्рдорд╢्рд░ी рдбॉ рд╡ीрдПрд╕ рдЪौрд╣ाрди рдиे рдЕрдкрдиी рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि рдХो рд╕рднा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭा рдХिрдпा рдФрд░ рдХрд╣ा рдХि, “рд╣рдордиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЙрд╕рд╕े рдкрд░े рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпां рд╣ाрд╕िрд▓ рдХी рд╣ैं, рдЗрд╕ рддрде्рдп рд╕े рднी рдХोрдИ рдЗрдирдХाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдиे рдПрдХ рд▓ंрдмा рд╕рдлрд░ рддрдп рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╣ां, рд╣рдоें рдЙрд╕ рд╕рднी рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоिрдд्рд╡ рд▓ेрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै, рдЬो рд╣рдо рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╡ांрдЫрдиीрдп рджिрд╢ा рдоें рдирд╣ीं рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।"
рд╢िрдЦрд░ рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рджो рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рдкैрдирд▓ рдЪрд░्рдЪा рд╢ाрдоिрд▓ рдеी। рдкрд╣рд▓े рдкैрдирд▓ рдоें рдХрд░्рдирд▓ рд╕ेंрдЯ्рд░рд▓ рдПрдХेрдбрдоी рдХे рдХрд░्рдирд▓ рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рдеे; рд╕ुрд╢्рд░ी рдоंрдЬू рдЧुрдк्рддा, рдк्рд░िंрд╕िрдкрд▓, рдХोрдаाрд░ी рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдХूрд▓ рдиोрдПрдбा; рд╕ुрд╢्рд░ी рдк्рд░िрдпंрдХा рдмрд░ाрд░ा, рдк्рд░िंрд╕िрдкрд▓, - рдПрдордЖрд░рдЬी рд╕्рдХूрд▓ рджिрд▓्рд▓ी; рд╕ुрд╢्рд░ी рд╕ुрд░рдЬीрдд рдЦрди्рдиा, рдк्рд░िंрд╕िрдкрд▓, рдбीрдкीрдПрд╕ рдЧ्рд░ेрдЯрд░ рдлрд░ीрджाрдмाрдж; рдФрд░ рд╕ुрд╢्рд░ी рд╕ंрдпोрдЧिрддा рд╢рд░्рдоा, рдиिрджेрд╢рдХ, рдоाрдирд╡ рд░рдЪрдиा рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рд╕्рдХूрд▓ рдиे рднी рд╢िрд░рдХрдд рдХी । рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдХि рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдХे рдмрджрд▓рддे рд░ुрдЭाрди рдФрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рд░ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ीрдЦрдиे рдФрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै |
рджूрд╕рд░े рдкैрдирд▓ рдоें рдбॉ. рдЕрд╢्рд╡िрди рдлрд░्рдиांрдбिрд╕, рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдиिрджेрд╢рдХ - QS рдордз्рдп рдкूрд░्рд╡, рджрдХ्рд╖िрдг рдПрд╢िрдпा рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдл्рд░ीрдХा; рд╢्рд░ी рдиाрд░ाрдпрдгрди рд░ाрдоाрд╕्рд╡ाрдоी, рднाрдЧीрджाрд░ рдФрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ, рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдХौрд╢рд▓ рд╡िрдХाрд╕ рдЕрдн्рдпाрд╕ - рдХेрдкीрдПрдордЬी, рднाрд░рдд; рд╢्рд░ी рд╡ेंрдХрдЯेрд╢ рд╕рд░्рд╡рд╕िрдж्рдзि, рд╡рд░िрд╖्рда рдк्рд░рдоुрдЦ - рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХौрд╢рд▓, рдирд╡ाрдЪाрд░, рднाрдЧीрджाрд░ी рдФрд░ рд╕ीрдПрд╕рдЖрд░ - рдПрдирдПрд╕рдбीрд╕ी; рд╢्рд░ी рдЕрдорд░ेрди्рдж्рд░ рдкाрдгि, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдиिрджेрд╢рдХ - рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди, AIU; рддрдеा рдХрд░्рдирд▓ рдЧिрд░ीрд╢ рдХे рд╢рд░्рдоा, рдиिрджेрд╢рдХ - рдпोрдЬрдиा рдФрд░ рд╕рдорди्рд╡рдп MREI; рд╢ाрдоिрд▓ рдеे |
рд╢्рд░ी рдиाрд░ाрдпрдгрди рд░ाрдоाрд╕्рд╡ाрдоी рдиे рд╕ाрдЭा рдХिрдпा рдХि 2030 рддрдХ рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рджुрдиिрдпा рдХी рдХाрдордХाрдЬी рдЙрдо्рд░ рдХी рдЖрдмाрджी рдХा рдПрдХ рддिрд╣ाрдИ рднाрд░рдд рд╕े рд╣ोрдЧा, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдоाрд░ी рдЕрдкрдиी рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдкрд░ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдк्рд░рдоुрдЦ рдорд╣рдд्рд╡ рдХी рд╣ै।
рдбॉ. рдЕрд╢्рд╡िрди рдлрд░्рдиांрдбीрд╕, рд╢्рд░ी рд░ाрдоाрд╕्рд╡ाрдоी рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕рд╣рдордд рдеे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рд╡рд╣ рдЖрдЬ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХी 3 рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, “рдпुрд╡ा рд╢िрдХ्рд╖ाрд░्рдеी рдиिрд░ंрддрд░ рд╕ीрдЦрдиे рдХो рд╕ुрджृрдв़ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдПрдХ рдирдИ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдиाрдЧрд░िрдХрддा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдФрд░ рд╡े рдЖрдЬ рд╕े рд╣ी рдЦुрдж рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХो рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं ”। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЖрдЧे рдХрд╣ा рдХि рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдиौрдХрд░िрдпां рдХैрд╕े рдмрджрд▓ рд░рд╣ी рд╣ैं рдФрд░ рдЬिрд╕ рдмрджрд▓рддी рджुрдиिрдпा рдХा рд╣рдо рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ैं рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рд╡िрдХрд╕िрдд рдХौрд╢рд▓ рд╕ेрдЯ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।
рд╢्рд░ी рд╡ेंрдХрдЯेрд╢ рд╕рд░्рд╡рд╕िрдж्рдзि рдиे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХौрд╢рд▓ рдкрд░ рдЬोрд░ рджिрдпा, рдФрд░ рдпे рдмрддाрдпा рдХी рдЕрдм рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рдмрдиाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै।
рд╢्рд░ी рдЕрдорд░ेрди्рдж्рд░ рдкाрдгि рдиे рдХрд╣ा рдХि рд╣рдоें рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕрднिрд╡िрди्рдпाрд╕ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХो рдЙрди्рдирдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рднी рдХि рдЬрдм рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै, рддो рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдРрд╕ा рд╣ै рдЬिрд╕े рдХрд░рдиे рдФрд░ рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЫाрдд्рд░ рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди, рд╕ंрдХाрдп рд╡िрдиिрдордп рдФрд░ рдРрд╕े рдХрдИ рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХो